परिचय
आजच्या युगात प्रत्येक स्त्री – मग ती गृहिणी असो किंवा काम करणारी महिला – दैनंदिन आयुष्यात प्रचंड ताणतणावाचा सामना करत आहे. सकाळी घरातील जबाबदाऱ्या, नंतर ऑफिसचे दडपण आणि संध्याकाळी पुन्हा कौटुंबिक गरजा… असा हा अखंड धावपळीतला प्रवास. अशा वेळी महिलांसाठी तणाव व्यवस्थापन योगा हा एक उत्तम उपाय आहे.
योग साधनेमुळे केवळ शारीरिक थकवा दूर होतो असे नाही, तर मानसिक शांततेसाठीही ते अत्यंत प्रभावी ठरते. चला तर मग जाणून घेऊया कोणती योगासने आणि श्वसन तंत्रे रोजच्या तणावावर मात करण्यासाठी उपयुक्त आहेत.
महिलांसाठी तणाव व्यवस्थापन योगासाठी प्रभावी आसने
१. सुखासन (Easy Pose)
सुखासन म्हणजे साधेपणाने सुख शोधण्याचा मार्ग. गृहिणी असो किंवा नोकरी करणाऱ्या महिला, दोघींसाठीही दिवसाची सुरुवात किंवा शेवट या आसनाने करणे खूप फायदेशीर आहे.
कसे करावे:
- समतल जागेवर बसून दोन्ही पाय क्रॉस करा.
- पाठ सरळ ठेवा आणि डोळे बंद करा.
- हात गुढग्यावर हलक्याने ठेवा.
श्वसन पद्धती:
- दीर्घ आणि स्थिर श्वास घ्या आणि सोडा.
कालावधी:
- ५ ते १० मिनिटे दररोज.
२. बालासन (Child’s Pose)
गृहिणींसाठी घरकामाचा थकवा असो किंवा कामकाजातल्या धावपळीचा ताण असो, बालासन हे मानसिक विश्रांतीसाठी सर्वोत्तम आहे.
कसे करावे:
- गुडघ्यावर बसा आणि वरच्या शरीराला पुढे वाकवा.
- कपाळ जमिनीवर टेकवा आणि हात सरळ पुढे पसरा.
श्वसन पद्धती:
- संथपणे नाकाद्वारे श्वास घेणे आणि सोडणे.
कालावधी:
- २ ते ५ मिनिटे.
३. भुजंगासन (Cobra Pose)
सतत संगणकावर काम करणाऱ्या किंवा घरातील जड कामे करणाऱ्या महिलांसाठी, भुजंगासन पाठीचा ताण कमी करण्यासाठी अत्यंत उपयुक्त आहे.
कसे करावे:
- पोटावर झोपा आणि दोन्ही हात खांद्याखाली ठेवा.
- श्वास घेत वरचा भाग उचला आणि खांदे मागे खेचा.
श्वसन पद्धती:
- वर जाताना श्वास घ्या, खाली येताना श्वास सोडा.
कालावधी:
- १५ ते ३० सेकंद, २-३ वेळा.
४. शवासन (Corpse Pose)
कामकाजाचा दिवसभराचा ताण विसरण्यासाठी शवासन सर्वात प्रभावी आहे. महिलांसाठी तणाव व्यवस्थापन योगा या संदर्भात हे आसन अत्यावश्यक आहे.
कसे करावे:
- पाठीवर झोपा.
- हात व पाय आरामशीर स्थितीत ठेवा.
- डोळे बंद करून शरीर पूर्ण सैल करा.
श्वसन पद्धती:
- नैसर्गिक आणि सहज श्वासोच्छवास.
कालावधी:
- ५ ते १० मिनिटे.
महिलांसाठी तणाव व्यवस्थापन योगातील श्वसन तंत्र
अनुलोम-विलोम (Alternate Nostril Breathing)
अत्यंत प्रभावी आणि मानसिक संतुलन साधणारे हे तंत्र कोणत्याही वयोगटातील महिलांसाठी उपयुक्त आहे.
कसे करावे:
- उजव्या अंगठ्याने उजवे नाक बंद करून डाव्या नाकाने श्वास घ्या.
- डावे नाक बंद करा आणि उजव्या नाकाने श्वास सोडा.
कालावधी:
- ५ ते १० मिनिटे.
फायदे:
- तणाव कमी करतो, रक्तदाब नियंत्रित करतो, एकाग्रता वाढवतो.
योग करताना लक्षात ठेवण्यासारख्या गोष्टी
- नेहमी शांत आणि स्वच्छ जागेत योगाभ्यास करा.
- शक्य असल्यास सकाळी किंवा संध्याकाळी नियमित योग करा.
- स्वतःवर जबरदस्ती करू नका; शरीराच्या मर्यादा जाणून घ्या.
- योग्य फॉर्म शिका आणि योग्य पद्धतीने श्वसनावर लक्ष द्या.
निष्कर्ष
कामकाजाच्या आणि कौटुंबिक जबाबदाऱ्यांमधून स्वतःसाठी थोडा वेळ काढणे आजच्या महिलांसाठी अत्यंत गरजेचे आहे.
महिलांसाठी तणाव व्यवस्थापन योगा या मार्गाने तुम्ही तुमचे मन शांत, शरीर सक्षम आणि जीवन संतुलित ठेवू शकता.
आजपासून दररोज फक्त ३० मिनिटे योगासाठी दिल्यास तुम्ही नक्कीच बदल अनुभवू शकाल — तणावमुक्त आणि आनंदी जीवनाकडे एक पाऊल पुढे!